world : દુનિયામાં ઘણા દેશો છે જે પોતાની લશ્કરી ( army ) શક્તિ માટે ઓળખાતા હોય છે. ભારત ( india ) પણ આવી દેશોની સૂચીમાં ટોચના સ્થાને છે. Global Firepower Index 2024 અનુસાર, ભારત વિશ્વની ચોથી સૌથી શક્તિશાળી સેનાવાળો દેશ છે. દુનિયામાં ભારત જેવી તાકાત very few છે જે પોતાના દેશની તો રક્ષા કરે છે સાથે સાથે પડોશી નબળા દેશોને પણ સુરક્ષાનું ઘેરુ આપે છે.અહીં આપણે વાત કરીશું એ દેશ છે – ભૂટાન, ( bhutan ) જે લશ્કરી દૃષ્ટિએ વિશ્વના સૌથી નબળા દેશોમાં સ્થાન પામે છે.
ભૂગોળ અને રાજકીય સ્થિતિ – ભારત અને ચીન વચ્ચે夹ેલું ભૂટાન
world : ભૂટાન એ ભારત અને ચીન જેવા બે સૈન્ય મહાશક્તિઓની વચ્ચે夹ાયેલું હિમાલયન રાજ્ય છે. તેની સરહદના એક બાજુ ચીન છે, જે તેના કેટલાક વિસ્તારો પર દાવો કરે છે અને બીજી બાજુ છે ભારત, જેનો ભૂટાન સાથે એક પરંપરાગત સાભળદારી અને વિશ્વાસનો સંબંધ છે.
https://youtube.com/shorts/6x0ufI7NBd4?feature=share
https://dailynewsstock.in/rashifal-weekly-job-politics-company-human/
ભૂટાનની આ ભૂમિકા તેને ભારત માટે વ્યૂહાત્મક રીતે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ દેશ બનાવે છે. ખાસ કરીને Doklam, Chumbi Valley જેવા વિસ્તારો ચીન અને ભારત વચ્ચે સંવેદનશીલ છે.
world : દુનિયામાં ઘણા દેશો છે જે પોતાની લશ્કરી ( army ) શક્તિ માટે ઓળખાતા હોય છે. ભારત ( india ) પણ આવી દેશોની સૂચીમાં ટોચના સ્થાને છે. Global Firepower Index 2024 અનુસાર, ભારત વિશ્વની ચોથી સૌથી શક્તિશાળી સેનાવાળો દેશ છે
વિશ્વની સૌથી નબળી લશ્કરી શક્તિ – ભૂટાન
world : Global Firepower Index અનુસાર, ભૂટાન પાસે એકદમ મર્યાદિત લશ્કરી શાખા છે:
કોઈ વાયુસેના નથી
કોઈ નૌકાદળ નથી
એક નાની જમીન આધારિત સૈન્ય છે – રોયલ ભૂટાન આર્મી (RBA)
સૈન્યની કુલ સંખ્યા પણ ઘણાં ઓછા છે
બધાં શસ્ત્રો ભારતમાંથી સપ્લાય થાય છે
અને તાલીમ પણ ભારત જ આપે છે
ચીન જેવી આક્રમક સેનાવાળી તાકાત ભલે ભૂટાનના વિસ્તારો પર દાવો કરે, પરંતુ ભારતના લશ્કરી સંરક્ષણના છત્રછાયા હેઠળ, આજે પણ ભૂટાન એક શાંતિપ્રિય રાજ્ય છે.
ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે રક્ષણ સંબંધ
world : તમે આશ્ચર્ય પામશો કે ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે કોઈ લશ્કરી સંધિ નથી. છતાં પણ ભારત એક “અલખી” શરતોના આધારે ભૂટાનની રક્ષા કરવાનું કામ કરે છે.આ સંબંધનું મૂળ 1949ની બંને દેશોની મિત્રતા સંધિમાં છે. જોકે, 2007માં આ સંધિને સુધારવામાં આવ્યો હતો અને હવે ભારત ભૂટાનની વિદેશ નીતિ અને રક્ષણ નીતિમાં સહયોગી તરીકે કાર્ય કરે છે.
ભારત કઈ રીતે પૂરી પાડે છે સુરક્ષા અને તાલીમ?
world : ભારતની Indian Military Training Team (IMTRAT) પશ્ચિમ ભૂટાનમાં કાયમી ધોરણે તૈનાત છે. આ ટીમે આજે સુધી હજારો ભૂટાનીઓને લશ્કરી તાલીમ આપી છે.ત્યાં 2,000થી વધુ ભારતીય લશ્કરી અધિકારીઓ અને કર્મચારી કાર્યરત છે, જે રોયલ ભૂટાન આર્મી (RBA) ના વિવિધ સ્તરે તાલીમ અને માર્ગદર્શન આપે છે.
તાલીમમાં શામેલ છે:
હથિયાર ચલાવવાની તાલીમ
ટેક્ટિકલ પ્લાનિંગ
સેના સંચાલન
હાઈ અલ્ટીટ્યુડ ઓપરેશન
સ્પેશિયલ બોર્ડર સિક્યુરિટી કોષ
શસ્ત્રો અને સાધનો – સંપૂર્ણ ભારત પર આધારિત
world : ભૂટાન પાસે પોતાનું કોઇ શસ્ત્ર ઉત્પાદન તંત્ર નથી. તેના મોટા ભાગના હથિયારો, યુનિફોર્મ, ટાંકો, બંદૂકો અને ટેક્નિકલ સાધનો ભારત દ્વારા જ આપવામાં આવે છે. ભારત સંકટકાળે ભૂટાનને જલદી મદદ પહોંચાડે તે માટે સ્થાયી લોજિસ્ટિક સપોર્ટ પણ પૂરો પાડે છે.
માત્ર રક્ષણ નહીં – વિકાસ સહયોગ પણ
ભૂતાન માટે ભારત માત્ર સેનાનું આધાર નથી પરંતુ સૌથી મોટો વિકાસ ભાગીદાર પણ છે. ભારત:
ભૂટાનની પંચવર્ષીય યોજનાઓ માટે ફંડ આપે છે
Road, Power, Education, Health જેવી પાયાની સેવાઓ માટે ટેક્નિકલ અને નાણાકીય સહાય આપે છે
Hydropower Projectsમાં ભારતે મોટાપાયે રોકાણ કર્યું છે – જે ભારતને વીજળીની સપ્લાયમાં મદદરૂપ થાય છે
આ મિત્રતાને કારણે ભૂટાન આજે ઘણાં દિશાઓમાં ધીમે ધીમે પ્રગતિશીલ બની રહ્યું છે.
ભૂતાન – ભારત માટે વ્યૂહાત્મક ઢાલ
ભારત માટે ભૂટાન માત્ર મિત્ર દેશ નથી, તે એક જિયોઇન્સ્ટ્રેટેજિક બફર ઝોન છે. ખાસ કરીને:
Chicken’s Neck (સિલિગુડી કોરિડોર) – ભારતના ઉત્તરપૂર્વીય રાજ્ય જોડતી નાની પટ્ટી, જે દુશ્મનના હુમલાથી બચાવવી ખૂબ જ અગત્યની છે
Doklam Plato – જ્યાં 2017માં ચીન સાથે લશ્કરી ચકમક થઈ હતી
Tawang અને Arunachal Pradeshના બોર્ડર – જ્યાં ચીન સતત દાવો કરતો રહ્યો છે
ભૂતાનમાં ભારતની હાજરી ચીન માટે સ્પષ્ટ સંકેત છે કે ભારતના એરીયામાં ઘૂસવાનો વિચાર પણ ના કરે.
વિશ્વ રાજનીતિમાં ભારત-ભૂતાન દોસ્તીની ખાસ ઓળખ
જ્યારે વિશ્વના મોટા દેશો પોતાના નફા માટે નાની રાષ્ટ્રોને દબાવે છે, ત્યારે ભારતે ભૂટાન સાથે એક અનોખો ઉદાહરણ ઉભું કર્યું છે – એક સામરથ્યશાળી દેશ કેવી રીતે મિત્રતાથી અને સહયોગથી નાની રાષ્ટ્રને મજબૂત બનાવે.
