Techno : ભારત સરકારે આધાર કાર્ડને વિવિધ ક્ષેત્રોમાં મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ તરીકે માન્યતા ( Techno ) આપી છે. એક અનન્ય ઓળખ તરીકે જાહેર થયેલો આધાર નંબર આજના સમયમાં સિમ કાર્ડથી ( SIM card ) લઈને રેલ્વે ટિકિટ સુધી ઘણી જગ્યાએ ફરજિયાત બનતો જઈ ( Techno ) રહ્યો છે. હવે સરકાર દ્વારા આવનારા દિવસોમાં કેટલાક નવા નિયમો લાગુ થવા જઈ રહ્યા છે, જેમાં IRCTC તત્કાલ ટિકિટ માટે આધાર ચકાસણી ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે. આ નિયમ 1 જુલાઈ, 2025થી લાગુ થશે. ચાલો, આ નિયમ અને સંપૂર્ણ આધાર ( Support ) ચકાસણી પ્રક્રિયા વિશે વિસ્તૃત માહિતી મેળવી લઈએ.
આધાર ચકાસણી શું છે?
આધાર ચકાસણી એ એવી પ્રક્રિયા છે જેમાં કોઈ વ્યક્તિનું આધાર નંબર અને તેના જોડાયેલ બાયોમેટ્રિક ( Biometric ) અથવા ડેમોગ્રાફિક (જેમ કે નામ, જન્મ તારીખ, સરનામું) ડેટાની સમાપ્ત ( Techno ) કરવા માટે તે માહિતી UIDAI (Unique Identification Authority of India) દ્વારા ચકાસવામાં આવે છે.
આ પ્રક્રિયા બે રીતે થઈ શકે છે:
- ઓનલાઇન આધાર ચકાસણી
તેમાં OTP અથવા બાયોમેટ્રિક માધ્યમથી ચકાસણી થાય છે. - ઓફલાઇન આધાર ચકાસણી
જેમાં e-Aadhaar અથવા masked Aadhaar કે QR code વાળી પદ્ધતિથી માહિતી ચકાસવામાં આવે છે.
આ ચકાસણીનું મુખ્ય ઉદ્દેશ છે – વ્યક્તિની ઓળખની ( Techno ) પુષ્ટિ કરવી અને છેલ્લા સમયમાં વધી રહેલી ડુપ્લિકેટ ( Duplicate ) ઓળખ અને છેતરપિંડી સામે રક્ષણ મેળવવું.
https://youtube.com/shorts/gb-ndQrHx3c?si=HZvIJCBv-48A3erJ
કેવી રીતે થાય છે આધાર ચકાસણી?
- ચકાસણી શરૂ કરનાર એજન્સી (જેમ કે ટેલિકોમ કંપની, બેંક, અથવા IRCTC) ગ્રાહક પાસેથી આધાર નંબર માંગે છે.
- ગ્રાહક પાસેથી OTP અથવા બાયોમેટ્રિક માહિતી લેવાય છે.
- એજન્સી UIDAI ને તે માહિતી મોકલે છે.
- UIDAI તે માહિતી પોતાના ડેટાબેઝ સાથે મેચ કરે છે.
- જો માહિતી સાચી હોય તો ચકાસણી સફળ માનવામાં આવે છે અને એજન્સીને જવાબ આપવામાં આવે છે.
આ સંપૂર્ણ પ્રક્રિયા માત્ર સેકન્ડોમાં પૂર્ણ થાય છે અને સંપૂર્ણપણે સુરક્ષિત અને એન્ક્રિપ્ટેડ હોય છે.
ક્યાં ક્યાં જરૂરી છે આધાર ચકાસણી?
આજના સમયમાં અનેક સરકારી અને ખાનગી ક્ષેત્રોએ ( Techno ) આધાર ચકાસણી ફરજિયાત કરી દીધી છે, જેમાં કેટલાક મુખ્ય ક્ષેત્રો નીચે મુજબ છે:
- ટેલિકોમ સેક્ટર:
નવી સિમ કાર્ડ ખરીદતી વખતે આધાર દ્વારા KYC (Know Your Customer) ફરજિયાત છે. આ બાયોમેટ્રિક ચકાસણી દ્વારા સિમ ઈશ્યૂ થાય છે, જેથી ડુપ્લિકેટ આઈડેન્ટિટી નહીં બને. - બેંકિંગ ક્ષેત્ર:
ખાતું ખોલવું હોય કે ક્રેડિટ કાર્ડ માટે અરજી કરવી હોય, તમામ સેવાઓ માટે આધાર દ્વારા પનહી વ્યક્તિની ઓળખ ચકાસવામાં આવે છે. - સરકારી યોજનાઓ:
કલ્યાણકારી યોજનાઓ જેમ કે PM-KISAN, LPG સબસિડી, વિવિધ પેન્શન યોજના માટે લાભાર્થીઓનું આધાર ચકાસણ ફરજિયાત છે. - અન્ય સેવાઓ:
પાસપોર્ટ માટે અરજી, ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ, મતદાર ઓળખપત્ર અને હવે રેલ્વે ટિકિટ બુકિંગ માટે પણ આધાર જરૂરી બન્યો છે.
IRCTC દ્વારા તત્કાલ ટિકિટ માટે આધાર ફરજિયાત બનશે
IRCTC દ્વારા જાહેર કરાયું છે કે 1 જુલાઈ, 2025થી તત્કાલ ટિકિટ ( Techno ) બુકિંગ માટે આધાર ચકાસણી ફરજિયાત બનશે. આ નિર્ણયના કેટલાક મહત્વપૂર્ણ કારણો છે:
- ટિકિટ બોટિંગ પર અંકુશ:
એજન્ટો દ્વારા ટિકિટ બ્લોક કરી તેને કાળા બજારમાં વેચવાનો ટ્રેન્ડ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. આધાર ચકાસણી દ્વારા એક વ્યક્તિ કેટલી ટિકિટ બુક કરે છે તેની ટ્રેકિંગ સરળ થશે. - ટ્રાન્સપેરન્સી અને સુરક્ષા:
આધાર ચકાસણી સાથે ટિકિટ બુક કરનાર વ્યક્તિના ડેટા સાથે સાચી ઓળખ જોડાશે, જેથી મુસાફરી વધુ સુરક્ષિત બને. - પ્રતિબંધિત ટિકિટ બુકિંગ:
કેટલીક શંકાસ્પદ ઓળખોથી ટિકિટ બુક થતી હતી, હવે એ અટકાવાશે.
અસર અને જનપ્રતિક્રિયા
મોટાભાગના વપરાશકર્તાઓએ આધાર આધારિત વ્યવસ્થાને સ્વીકાર્ય અને લાભદાયી ગણાવી છે, ખાસ કરીને ત્યારે જ્યારે તે વ્યવસ્થાઓમાં પારદર્શિતા લાવે છે. જોકે કેટલીક ( Techno ) સંસ્થાઓએ ડેટા પ્રાઈવસીને લઈ પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા છે, પરંતુ UIDAI દ્વારા આપવામાં આવતી સુરક્ષા અને એનક્રિપ્શન ( Encryption ) પદ્ધતિઓને ધ્યાનમાં લઈ મોટાભાગના નિષ્ણાતો આ પગલાને સમર્થન આપે છે.
આજના ડિજીટલ યુગમાં વ્યક્તિની ઓળખ નકલી કે ડુપ્લિકેટ ન બને, તે માટે આધાર આધારિત ચકાસણી એક અનિવાર્ય પગલું બની ગયું છે. નવી સિમ લેવો હોય, બેંક એકાઉન્ટ ( Techno ) ખોલવું હોય કે હવે તો રેલવેની ( Railway ) તત્કાલ ટિકિટ બુક કરવી હોય, દરેક જગ્યાએ આધાર પ્રામાણિકરણ જરૂરી બનતું જઈ રહ્યું છે.
1 જુલાઈ, 2025થી લાગુ થનારા નવા નિયમો પ્રમાણે, હવે IRCTC પર તત્કાલ ટિકિટ માટે આધાર ચકાસણી ફરજિયાત થશે. આમ, દરેક ભારતીય નાગરિકે પોતાનું આધાર ( Techno ) અપડેટ રાખવું, મોબાઇલ સાથે લિંક કરેલું રાખવું અને યોગ્ય રીતે તેનો ઉપયોગ કરવો વધુ મહત્વપૂર્ણ બની ગયું છે.
