Health : ‘ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેન’ શું છે? સ્ક્રીનના અસરોથી બચવાના સરળ રસ્તાઓ જાણો

Health : આજના ડિજિટલ યુગમાં આપણું જીવન સ્માર્ટફોન, લેપટોપ, ટેબ્લેટ અને કમ્પ્યુટર્સના પરિધિમાં ( Health ) બંધાઈ ગયું છે. વિદ્યાર્થીઓથી લઈ ઓફિસમાં કામ કરતાં વ્યકિતઓ સુધી, દરેક કોઈ પોતાનો મોટાભાગનો સમય સ્ક્રીન સામે વિતાવે છે. મનોરંજન, ભણતર, કામ અને જાણકારી મેળવવા માટે આપણે સ્ક્રીન પર નિર્ભર થઈ ગયા છીએ. જોકે આ ટેક્નોલોજી આપણું જીવન ( Health ) સરળ બનાવે છે, ત્યાં બીજી બાજુ આ નવી ટેક્નોલોજીનું ( Technology ) અંધાધૂંધ વપરાશ આપણા શરીર માટે, ખાસ કરીને આંખો માટે હાનિકારક સાબિત થઈ શકે છે.

લાંબા સમય સુધી સ્ક્રીન સામે બેસવાથી થતો તાણ એટલે કે ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેન ( Digital Eye Strain ) આજે એક સામાન્ય પરંતુ ગંભીર તકલીફ બની ગઈ છે. જો સમયસર તેનું નિવારણ ( Health ) ન થાય તો તે દૂરગામી અસર પેદા કરી શકે છે.

https://youtube.com/shorts/GZ03WzrzIhM?si=oXpLl88sxnQNeSUg

https://dailynewsstock.in/google-ai-ai-technology-education-prompt-tuning/

ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેન એટલે શું?

ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેન, જેને તબીબી ભાષામાં Computer Vision Syndrome ( CVS ) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, એ આંખોની એક એવી સ્થિતિ છે જે લાંબા સમય સુધી સ્ક્રીન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત રાખવાના કારણે થાય છે. સામાન્ય રીતે, જ્યારે આપણે કોઈ પણ ડિજિટલ સ્ક્રીન (જેમ કે સ્માર્ટફોન, લેપટોપ, ટેબ્લેટ, ટીવી) ઉપર સતત ( Health ) કલાકો સુધી કામ કરીએ છીએ ત્યારે આંખો ( Eyes ) પર જરૂરિયાતથી વધુ ભાર પડે છે, જેના કારણે આંખો થાકીને તણાવ અનુભવતી હોય છે.

ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેનના લક્ષણો:

ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેનના લક્ષણો હળવા પણ હોઈ શકે છે અને ઘણીવાર ગંભીર સ્વરૂપ પણ લઈ શકે છે. તેમાં નીચેના લક્ષણો સામેલ છે:

• આંખોમાં લાલાશ અને બળતરા
• આંખો સૂકાઈ જવી
• ઝાંખી દ્રષ્ટિ (Blurry Vision)
• ડબલ વિઝન (Double Vision)
• માથાનો દુખાવો, ખાસ કરીને આંખોની આજુબાજુ
• આંખોમાં સતત પાણી આવે
• ગરદન અને ખભામાં તણાવ
• સ્ક્રીન સામે વધુ સમય બેસવા ઈચ્છા ન થવી

આ લક્ષણો જો લાંબા સમય સુધી ચાલે તો તે દ્રષ્ટિને ( Health ) પણ અસર કરી શકે છે. ખાસ કરીને બાળકો અને ટીનએજર્સમાં આ સમસ્યા ઝડપથી વધી રહી છે, કારણ કે તેઓ મોટા ભાગનો સમય મોબાઈલ અથવા ટેબ્લેટ ( Tablet ) પર વિતાવે છે.

કારણો: કેમ થાય છે આઇ સ્ટ્રેન?

• લાંબા સમય સુધી એકદમ નજીકથી સ્ક્રીન જોવી: સતત અને નજીકથી સ્ક્રીન જોવી આંખના પાપડાંઓ (Blink Rate) ઓછા કરે છે. સામાન્ય સ્થિતિમાં માણસે પ્રતિ મિનિટે લગભગ ૧૫-૨૦ વાર પાપ blink કરવી જોઈએ, જ્યારે સ્ક્રીન સામે આ દર ૬-૮ વાર સુધી ઘટી જાય છે.
• નાના ફોન સ્ક્રીનો પર વાંચવું: ફોનમાં નાના ફોન્ટ અને ઘટેલી બ્રાઇટનેસમાં વાંચવાથી આંખ પર વધુ દબાણ પડે છે.
• જરૂરથી વધુ બ્રાઇટનેસ અથવા ઝગમગાટ: સ્ક્રીનની તેજસ્વિતા વધુ હોય તો આંખોને સંતુલિત રાખવું મુશ્કેલ બને છે.
• અયોગ્ય લાઈટિંગ અથવા રિફ્લેક્શન: ખરાબ લાઈટિંગ અથવા સ્ક્રીન પર પડતી લાઇટની પડછાયાં પણ આ સમસ્યાને વધી શકે છે.
• નિરંતર સ્ક્રોલિંગ અથવા લાંબી વિડિયો ગેમિંગ: સતત સ્ક્રોલ અથવા ગેમ રમતાં રહેવાથી આંખોને આરામ મળતો નથી.

ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેનથી બચવાના સરળ ઉપાયો:

1. 20-20-20 નિયમ અપનાવો:
   દર 20 મિનિટે સ્ક્રીનથી નજર હટાવો અને 20 ફૂટ દૂર કોઈ વસ્તુને 20 સેકન્ડ માટે જુઓ. આ નિયમ આંખોને આરામ આપવાની સરળ રીત છે.
2. Blinking વધારવી:
   સ્ક્રીન જોતી વખતે સતત પલકો મારી રાખો. Dry Eyes થી બચવા માટે પલક મારવાનું યાદ રાખો.
3. સ્ક્રીનથી યોગ્ય અંતર રાખો:
   સ્ક્રીનથી ઓછામાં ઓછું 20-24 ઈંચનું અંતર રાખો. સ્ક્રીન થોડી નીચે હોય એ પણ લાભદાયક છે.
4. આંખ માટે વ્યાયામ કરો:
   આંખોને દાયામાં અને જમવામાં ફરાવતા નાના એક્સરસાઈઝ કરો. इससे આંખોના પેશીઓ તંદુરસ્ત રહે છે.
5. એન્ટિ-ગ્લેર ગ્લાસીસનો ઉપયોગ કરો:
   ખાસ કરીને જેમને મોનિટર પર વધારે સમય કામ કરવું પડે છે, તેઓ માટે આ ગ્લાસીસ રાહત આપે છે.
6. સ્ક્રીન બ્રાઈટનેસ અને ફોન્ટ એડજસ્ટ કરો:
   લાઈટ ઓછી હોય ત્યાં સ્ક્રીન બ્રાઈટનેસ વધારવી અને વધારે લાઈટ હોય ત્યાં તેને ઘટાડી દેવી જોઈએ. તેમજ ફોન્ટ મોટો કરો જેથી વાંચન સરળ બને.
7. રાત્રે સ્ક્રીન વાપરતી વખતે Night Mode ઉપયોગ કરો:
   રાત્રિના સમયે બ્લુ લાઈટ ફિલ્ટર અથવા નાઈટ મોડ સ્ક્રીનના ઝગમગાટને ઘટાડે છે.
8. Screen Break લો:
   દર 1 કલાકે ઓછામાં ઓછા 5-10 મિનિટનો વિરામ લો. આ તણાવ ઘટાડે છે.
9. પાણી વધુ પીવો:
   શરીર સાથે આંખોને પણ હાઈડ્રેટ રાખવા પાણી જરૂરી છે. શુષ્કતા ટાળવા દિવસમાં 7-8 ગ્લાસ પાણી પીવો.

કઈ રીતે બાળકોમાં બચાવ શક્ય છે?

• બાળકોને મોબાઈલથી દૂર રાખો અને તેમની સ્ક્રીન ટાઈમ પર નિયંત્રણ લાવો.
• દરરોજ ઓપન એર એક્ટિવિટીઝ અને આઉટડોર ગેમ્સ માટે સમય ફાળવો.
• બાળક સ્ક્રીન જોતી વખતે પેરેન્ટ્સનું માર્ગદર્શન અને મોનિટરિંગ હોવું જરૂરી છે.
• સ્કૂલના હોમવર્ક માટે સ્ક્રીન પર કામ કરવું પડે તો વચ્ચે બ્રેક અપનાવવા શીખવો.

ટેક્નોલોજી આપણા માટે અનિવાર્ય છે, પરંતુ તેનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવો જરૂરી છે. ડિજિટલ આઇ સ્ટ્રેન હવે ફક્ત કામ કરતા પ્રોફેશનલ્સની સમસ્યા રહી નથી, તે વિદ્યાર્થીઓથી ( Health ) લઈ ગૃહિણીઓ સુધી દરેકના સ્વાસ્થ્ય પર અસર કરી રહી છે. યોગ્ય સમયે સાવચેતી રાખી અને નિયમિત આરામ આપીને આપણે આંખોને હાનિથી બચાવી શકીએ છીએ.

તમારી આંખો તમારા જીવનનો ( Health ) સૌથી મહત્વનો ભાગ છે – તેમને અસ્વસ્થ થવા દો નહીં. આજે જ આ સરળ પગલાં અપનાવો અને સ્વસ્થ દ્રષ્ટિ માટે પગલું ભરો!