Gujarat : ગુજરાત રાજ્યના શિક્ષણ પ્રણાળી અંગે ફરી એકવાર રાજકારણ ( Politics ) ગરમાયું છે. સોશિયલ મીડિયામાં વર્ષ 2023ના સમાચારના કટિંગને આધારે એવો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે ગુજરાતની ( Gujarat ) 157 શાળામાં ધોરણ 10ના તમામ વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષામાં નિષ્ફળ ગયા છે. આ મુદ્દે સમાજવાદી પાર્ટીના નેતા અખિલેશ યાદવે અને દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલે ( Arvind Kejriwale ) ટ્વીટ કરીને ગુજરાતના શિક્ષણની સ્થિતિ પર સવાલ ઉઠાવ્યા છે. આથી રાજકારણમાં ગરમાગરમીનો માહોલ સર્જાયો છે.
તેમના ટ્વીટ પછી, ગુજરાતના ( Gujarat ) શાળા અને ઉચ્ચ શિક્ષણ મંત્રીએ પણ તરત જ પ્રતિક્રિયા આપી છે અને સ્પષ્ટતા કરી છે કે હાલ તો વર્ષ 2025ના બોર્ડના પરિણામો જાહેર પણ થયા નથી, ત્યારે આવા નિવેદનો માત્ર ભ્રમ ફેલાવા માટેના પ્રયત્નો છે.
અખિલેશ અને કેજરીવાલના ટ્વીટથી વિવાદ
અખિલેશ યાદવે ટ્વીટ કરીને લખ્યું કે, “ગુજરાત જ્યાંથી દેશના વડા પ્રધાન આવે છે, ત્યાંના 157 શાળામાં ધોરણ 10નો એકપણ વિદ્યાર્થી પાસ ન થયો છે. આ છે ગુજરાત મોડેલ?” બીજી બાજુ અરવિંદ કેજરીવાલે પણ લખ્યું કે, “ગુજરાતના ( Gujarat ) વિદ્યાર્થીઓ deserving છે, પણ સરકારની નબળી નીતિઓને કારણે આજે એ લોકો નિષ્ફળ થઈ રહ્યા છે. દિલ્હીમાં અમે શાળાઓમાં પરિવર્તન લાવ્યું છે, ગુજરાત પણ બદલાઈ શકે છે.“
દિલ્હીથી કરવામાં આવેલા આ ટિપ્પણીઓથી ( comments ) ગુજરાતના નેતાઓમાં ગુસ્સો જોવા મળ્યો છે.
શિક્ષણમંત્રીએ આપ્યું નિવેદન
ગુજરાતના ( Gujarat ) શિક્ષણમંત્રીએ મીડિયા સાથેની વાતચીતમાં જણાવ્યું કે, “આવા દાવાઓ ( Claim ) સંપૂર્ણપણે અસત્ય છે. હાલ ધોરણ 10 અને 12ના બોર્ડના પરિણામો જાહેર જ થયા નથી. 2023ના જૂના ડેટાને ફરીથી ખુલ્લામાં લાવીને જનતામાં ભ્રમ ફેલાવવાનો પ્રયાસ રાજકીય હેતુઓ માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે.“
તેમણે કહ્યું કે રાજ્યમાં શિક્ષણની ગુણવત્તા સુધારવા માટે સતત પ્રયાસો ચાલી રહ્યા છે. “પાછળ પડતી શાળાઓને તંત્ર દ્વારા વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું છે. શિક્ષકોની ટ્રેનિંગ, ઓનલાઇન લર્નિંગ પ્લેટફોર્મ, અને શાળાઓમાં નવી ટેકનોલોજી લાવવાની કામગીરી ચાલી રહી છે,” એમ મંત્રીએ ઉમેર્યું.
જૂના સમાચાર ફરીથી વાઇરલ
આ સમગ્ર વિવાદ પાછળનો આધાર 2023ના એક અખબારના કટિંગને લઈને છે, જેમાં એવી માહિતી આપવામાં આવી હતી કે ગુજરાતની ( Gujarat ) 157 શાળામાં ધોરણ 10ના તમામ વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષા પાસ ન થઈ શક્યા હતા. ત્યારે પણ આ મુદ્દે ભારે ચર્ચા થઈ હતી, અને ત્યારબાદ શિક્ષણ વિભાગે પણ તેની તપાસ કરીને ઘણા પગલાં લીધા હતા.
આ માહિતી ફરીથી સોશિયલ મીડિયામાં ( Social media ) વાઇરલ થતા રાજ્યમાં શિક્ષણની હાલત અંગે ફરી એકવાર ચર્ચા શરૂ થઈ છે.
પ્રતિક્રિયાઓની વરસાત
વિપક્ષના નેતાઓએ આ મુદ્દે ભાજપ સરકારની ટીકા કરી છે, તો સત્તાધારી પક્ષે તેને રાજકીય હલચલ ગણાવી છે. કોંગ્રેસના ગુજરાત પ્રદેશ પ્રમુખે કહ્યું કે, “આ હકીકત છે કે રાજ્યના ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં અનેક શાળાઓમાં શિક્ષણની ગુણવત્તા ગરીબ છે. સરકારને જાતે આ સ્વીકારવું જોઈએ અને યોગ્ય પગલાં લેવા જોઈએ.“
બીજી બાજુ ભાજપના ( BJP ) પ્રવક્તાએ કહ્યું કે, “ગુજરાતમાં ( Gujarat ) શૈક્ષણિક સુધારણા માટે ઘણી યોજનાઓ અમલમાં છે. જો ક્યારેક પરિણામ ખરાબ આવે છે તો તેનો અર્થ એ નથી કે સમગ્ર વ્યવસ્થા નિષ્ફળ છે.“
Ground Reality શું છે?
શિક્ષણવિદો માને છે કે રાજ્યના કેટલાક પાછલા વિસ્તારોમાં, ખાસ કરીને ટેકનિકલ ( Technical ) સંસાધનોના અભાવે, વિદ્યાર્થીઓ પૂરતી તૈયારી કરી શકતા નથી. ઘણા વિદ્યાર્થીઓને પૂરતી માર્ગદર્શન ઉપલબ્ધ નથી હોતું, અને તેમની શૈક્ષણિક સ્થિતિ નબળી રહે છે.
https://www.facebook.com/share/r/1ADtukybjZ/

https://dailynewsstock.in/2025/02/04/gujarat-ucc-state-goverment-cm-bhpendra-patel/
આ ઉપરાંત, ખાનગી ટ્યુશન અને કૌસલ્ય ( Gujarat ) અભ્યાસના અભાવે પણ વિદ્યાર્થીઓ નિષ્ફળ જવાની શક્યતા વધે છે. પણ સાથે જ એ પણ સાચું છે કે ઘણા જિલ્લાઓમાં સુધારા જોવા મળ્યા છે જ્યાં વિદ્યાર્થીઓની પરિણામ દર વર્ષે સુધરી રહી છે.
આમ, શું રાજકારણજ વધુ છે?
આ સમગ્ર મામલે એક મહત્વનો મુદ્દો એ છે કે જુના ડેટાને ( Old data ) આધારે હાલમાં રાજકારણ ઘડાયું છે, ત્યારે આપણને સાવચેતીપૂર્વક આ મુદ્દાને જોવો જોઈએ.
2025ના પરિણામો આવી ગયા પછી જ એ સ્પષ્ટ થશે કે હાલની શિક્ષણની સ્થિતિ કેટલી સારી કે નબળી છે.
આ વિવાદમાં સાચું શું અને ખોટું શું એ સમય જ બતાવશે, પણ સોશિયલ મીડિયામાં જૂના કટિંગને આધારે રાજકારણ ભડકાવું એ યોગ્ય નથી. શિક્ષણ નીતિ ( Gujarat ) ઉપર વાસ્તવિક ચર્ચા જરૂર છે, પણ તેના માટે તથ્યોના આધાર પર ચર્ચા થવી જોઈએ.
ગુજરાતમાં છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી શિક્ષણની ગુણવત્તા મુદ્દે સતત ચર્ચા ચાલી રહી છે. ખાસ કરીને ધોરણ 10 અને ધોરણ 12ના બોર્ડના પરિણામો ( Gujarat ) પછી રાજ્યની શાળાઓની સ્થિતિ વધુ સ્પષ્ટ થાય છે. 2023માં જ્યારે આ સમાચાર આવ્યા હતા કે રાજ્યની 157 શાળામાં ધોરણ 10ના તમામ વિદ્યાર્થીઓ નિષ્ફળ ગયા હતા, ત્યારે રાજ્યના શિક્ષણ તંત્ર માટે આ એક ચિંતાજનક સંકેત હતો.
આ શાળાઓ મુખ્યત્વે આદિવાસી વિસ્તારો, પછાત ગ્રામ્ય વિસ્તારો અને રીમોટ વિસ્તારમાં આવેલી હતી. અહીં શિક્ષકોની અછત, શૈક્ષણિક રિસોર્સની તંગી અને વિદ્યાર્થીઓ માટે પૂરતું માર્ગદર્શન ન મળવું એ મુખ્ય કારણો હતા.
શાળા અને શિક્ષણ વિભાગે આ ઘટનાના પગલે કેટલાક મહત્વના પગલાં પણ લીધા હતા જેમ કે:
- remedial classes (ફરી અભ્યાસ માટે વિશેષ શિબિરો),
- શિક્ષકો માટે નવી તાલીમ યોજનાઓ,
- વિદ્યાર્થીઓ માટે મફત અભ્યાસ સામગ્રી વિતરણ,
- “Gunotsav” અને “Mission Schools of Excellence” જેવી યોજનાઓના અમલમાં તેજી લાવવી.
સોશિયલ મીડિયા અને માહિતીનો ભ્રમ
આજે જ્યારે લોકો મોટા ભાગે સોશિયલ મીડિયા પરથી જ સમાચાર મેળવી રહ્યા છે, ત્યારે જૂની માહિતી, અપૂર્ણ ડેટા અથવા ખોટી વ્યાખ્યા થકી લોકોએ ગેરમાર્ગે જવાની શક્યતા વધી ગઈ છે.
આ કિસ્સામાં પણ એવું જ થયું છે – 2023ના જૂના અહેવાલની તસવીર સોશિયલ મીડિયા પર ફરીથી વાઇરલ થતાં લોકોમાં ભ્રમ ફેલાયો. ઘણાં લોકોને એવું લાગી કે આ હાલના વર્ષ 2025નો રિઝલ્ટ છે, જ્યારે હકીકતમાં હજુ તો બોર્ડનું મૂલ્યાંકન પણ પૂર્ણ નથી થયું.
રાજકીય ઢબે વાત
અખિલેશ યાદવ ( Akhilesh Yadav ) અને કેજરીવાલ બંને રાજકીય રીતે ગુજરાતના ( Gujarat ) ભાજપ સરકાર વિરુદ્ધ અવાજ ઉઠાવતા રહ્યા છે. તેઓ ગુજરાતના “મોડેલ” સામે પોતાનું વિકાસ મોડેલ પ્રસ્તુત કરવા ઇચ્છે છે. કેજરીવાલે અગાઉ પણ ચૂંટણી સમયે દિલ્હીના શાળાઓ અને ગુજરાતના શાળાઓની તુલનાત્મક મુલાકાત માટે આમંત્રણ આપ્યું હતું.
કેજરીવાલના તંત્રે દિલ્હીમાં જાહેર શાળાઓની સ્થિતિ સુધારવા માટે ઘણાં પ્રયાસો કર્યા છે – નવા વર્ગખંડો, સાફસફાઈ, “હેપીનેસ કરિકુલમ”, શિક્ષકોની તાલીમ માટે વિદેશ પ્રવાસ વગેરે. આ બધા પ્રયાસો આદર્શરૂપ ગણાતા રહ્યા છે. ત્યારે ગુજરાત જેવા રાજ્યમાં જો શાળાઓમાં સંપૂર્ણ નિષ્ફળતા જોવા મળે તો તે તેમને રાજકીય રીતે લક્ષ્ય બનાવવા માટે એક તકો હોય છે.
Ground Report: શું હાલત ખરેખર એટલી ખરાબ છે?
હકીકતમાં, ગુજરાતમાં ( Gujarat ) ઘણી શાળાઓમાં સુધારાની કામગીરી ચાલી રહી છે. રાજ્ય સરકારે “Mission Schools of Excellence” યોજના અંતર્ગત 20,000 થી વધુ શાળાઓમાં ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, શિક્ષણ પદ્ધતિ અને ટેકનોલોજીકલ અપગ્રેડેશન માટે ભારી બજેટ ફાળવ્યું છે.
શાળાઓમાં સ્માર્ટ ક્લાસરૂમ, ઇન્ટરેક્ટિવ પેનલ્સ, અને ડિજિટલ લર્નિંગ મટિરિયલ ઉપલબ્ધ કરાવવાની કામગીરી ચાલી રહી છે.
2024ના Gunotsavમાં પણ ઘણા જિલ્લાઓમાં શાળાઓનું પ્રદર્શન ઉદ્ભાસિત રહ્યું છે. ઘણા વિદ્યાર્થીઓએ NEET, JEE જેવા સ્પર્ધાત્મક પરિક્ષામાં સફળતા મેળવી છે.
હા, કેટલાક દૂરસ્થ વિસ્તારોમાં હજુ પણ અભ્યાસક્રમ પૂર્ણ ન થવો, વિદ્યાર્થીઓની ગેરહાજરી, શિક્ષકોની અછત જેવી સમસ્યાઓ યથાવત છે.
વિદ્યાર્થીઓનો અવાજ
જ્યારે ન્યૂઝ મીડિયા કેટલાક અભ્યાસ કરતી શાળાઓ સુધી પહોંચ્યું ત્યારે કેટલીક જગ્યાએથી વિદ્યાર્થીઓ અને વાલીઓએ જણાવ્યું કે:
- “મારે રોજ ઘરે કામ કરવું પડે છે તેથી અભ્યાસ માટે સમય નથી મળતો.“
- “શાળામાં માત્ર બે જ શિક્ષક છે, બધા વિષય માટે પૂરતા નથી.“
- “અમે ઓનલાઇન અભ્યાસ માટે ફોન કે ઇન્ટરનેટથી વંચિત છીએ.“
આ વાસ્તવિકતાઓ પણ શિક્ષણની ગુણવત્તા પર સીધો અસર પાડે છે.
નિષ્કર્ષ: રાજકારણથી આગળ વધીને ઉકેલ જરૂર છે
આવો મુદ્દો માત્ર ટીકા અને વિરોધ માટે નહિ, પણ સમૃદ્ધ ભારત માટે મૂળભૂત ચર્ચાનો વિષય હોવો જોઈએ. શિક્ષણ એક રાષ્ટ્રનું ભવિષ્ય ઘડે છે. જો સમાજના કોઇ પણ વર્ગના વિદ્યાર્થીઓ મૂલ્યાંકનમાં સતત પછાડી રહ્યાં છે, તો આ આખી વ્યવસ્થાની જવાબદારી છે.
જરૂર છે કે:
- રાજકીય દળો ટિકામણ કરતાં પહેલાં સંપૂર્ણ માહિતી જોઈ શકે.
- સરકાર માત્ર ડેટા ભેગો કરવા સુધી નહિ, પણ જમીન સ્તરે સુધારાઓ અમલમાં લાવે.
- પેરેન્ટ્સ અને સમુદાય શાળાઓમાં સહભાગી બને.
- અને સૌથી મહત્વનું – વિદ્યાર્થીઓને ધિરજ, માર્ગદર્શન અને સમર્થન મળવું જોઈએ.