WildLife : ભારતના પ્રખ્યાત વન્યજીવન સંરક્ષણવાદી, વાઘોના અવાજ અને ( WildLife ) સુપ્રસિદ્ધ લેખક વાલ્મિક થાપરનું ( Valmik Thapar ) શનિવારે સવારે ૭૩ વર્ષની વયે અવસાન થયું છે. તેઓ લાંબા સમયથી કેન્સર સામે જંગ લડી રહ્યા હતા. તેમના અંતિમ સંસ્કાર આજે બપોરે ૩:૩૦ વાગ્યે દિલ્હી સ્થિત ( WildLife ) લોધી ઇલેક્ટ્રિક સ્મશાનગૃહમાં કરવામાં આવ્યા.
વાલ્મિક થાપરનું જીવન વાઘોની રક્ષા અને ભારતીય ( WildLife ) વન્યજીવનના સંગ્રક્ષણ માટે સમર્પિત રહ્યું. છેલ્લા પાંચ દાયકાથી વધુ સમયથી તેઓ રણથંભોર ( Ranthambore ) રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન સહિત વિવિધ સ્થળોએ વાઘોની હિમાયત માટે સક્રિય રહ્યા. માત્ર એક સંરક્ષણવાદી નહીં, પણ એક દ્રષ્ટિવાન વિચારક ( WildLife ) તરીકે, થાપરે પોતાનું આખું જીવન પ્રકૃતિના પાળક તરીકે જીવ્યું.
વાઘોની સાથે પાંચ દાયકાનો સંબંધ
વાલ્મિક થાપરે પોતાનું પ્રથમ પગલું રણથંભોર ( WildLife ) રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં 1976માં મૂક્યું હતું. ત્યારથી લઈને જીવનના અંત સુધી તેઓ વાઘોની સાથે સતત સંવાદમાં રહ્યા. વાઘોની જીવનશૈલી ( Lifestyle ), તેમની પરિસ્થિતિ, તેમને પડતાં ખતરાઓ અને તેમની રક્ષા માટે થાપરે સતત અભ્યાસ કર્યો. તેમણે ( WildLife ) વાઘો પર આધારિત અનેક દસ્તાવેજી ફિલ્મો બનાવવામાં સહભાગીતા આપી, તેમજ 30થી વધુ પુસ્તકો લખ્યા. તેમના પુસ્તકોમાં ‘Land of the Tiger’, ‘Tiger Fire’, ‘Wild Fire’, અને ‘The Rise and Fall of the Emerald Tigers’ જેવી કૃતિઓ નોંધપાત્ર છે.
તેમની લેખનશૈલી માત્ર વૈજ્ઞાનિક જ્ઞાન પૂરું પાડતી નહોતી, પણ વાચકના મનમાં વાઘો માટે પ્રેમ અને રસ પેદા કરતી હતી. તેમણે વાઘને માત્ર એક પ્રાણી નહીં, પરંતુ ભારતીય જંગલોના આત્મા તરીકે જોઈ રહ્યો હતો.
https://www.facebook.com/share/r/19hXAhGPJJ/?mibextid=wwXIfr
https://dailynewsstock.in/2025/02/18/gujarat-rape-girls-students-teacher-birthday-celebration/
વન્યજીવન અને નીતિ રચનામાં યોગદાન
વાલ્મિક થાપર એક સમયે વડાપ્રધાનના વન્યજીવન ( WildLife ) સલાહકાર સમૂહના સભ્ય હતા. તેમણે Project Tiger જેવી રાષ્ટ્રીય યોજનાઓમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું. તેમના અભિપ્રાયોનો ઉપયોગ નીતિ ઘડણીઓમાં થયો, ખાસ કરીને વાઘો માટે સુરક્ષિત વાસસ્થાનો ઊભાં કરવા માટે.
તેમનો દ્રઢ ( Strong ) વિશ્વાસ હતો કે સત્ય કહેવું જરૂરી છે – અનેક વખત તેમણે સરકારે વાઘોની સંખ્યાઓના આંકડાઓ પર પ્રશ્ન ઉઠાવ્યા હતા અને વન્યજીવન વ્યવસ્થાપનનાં ખામીઓ સામે ઉગ્ર નિવેદનો આપ્યા હતા. તેમનો દૃષ્ટિકોણ નિષ્ઠાવાન અને સાહસિક રહ્યો.
થાપરનું પારિવારિક અને શૈક્ષણિક જીવન
વાલ્મિક થાપરનો જન્મ 1952માં એક વિદ્વાન પરિવારમાં ( WildLife ) થયો હતો. તેઓ પ્રખ્યાત પત્રકાર રોમેશ થાપરના પુત્ર હતા અને ઇતિહાસકાર રોમિલા થાપરના ભત્રીજા હતા. તેમને બાળપણથી જ વિચારશીલ ( Thoughtful ) વાતાવરણ મળ્યું હતું. તેમણે દિલ્હી યુનિવર્સિટીની પ્રતિષ્ઠિત સેન્ટ સ્ટીફન કોલેજમાંથી સમાજશાસ્ત્રમાં અભ્યાસ કર્યો અને ગોલ્ડ મેડલ સાથે સ્નાતક થયા.
અભિનય અને કલાકૃતિના ક્ષેત્ર સાથે પણ તેમનો સંબંધ રહ્યો – તેમણે શશિ કપૂરની પુત્રી અને જાણીતી થિયેટર ( Theater ) કલાકાર સંજના કપૂર સાથે લગ્ન કર્યા હતા. આ જ કારણે તેઓ કલા ( WildLife ) અને સંસ્કૃતિની ઊંડી સમજ પણ ધરાવતા હતા.
ભારતનો વાઘદૂત
કેટલાય લોકો વાલ્મિક થાપરને “Tiger Man of India” તરીકે ઓળખતા હતા. તેમના સંશોધન અને ઝીણવટભર્યા અવલોકનના કારણે ભારત અને વિદેશોમાં વાઘ સંરક્ષણ ( WildLife ) માટેના પ્રયાસોને નવો દિશાદર્શન મળ્યો. તેમણે જે દસ્તાવેજી ફિલ્મો બનાવવામાં સહભાગીતા આપી, તેને નેશનલ જિયોગ્રાફિક ( Geographic ) અને બીબીસી જેવા માધ્યમો પર પણ પ્રસારિત કરવામાં આવી.
તેમણે રણથંભોર સહિતના અનેક અભયારણ્યોમાં પ્રવાસ કર્યા અને સ્થાનિક સમુદાયો સાથે મળીને જંગલો અને વન્યજીવન માટે જાગૃતતા ફેલાવી. તેમની વિચારધારા હતી કે વાઘોની રક્ષા માટે માત્ર કાયદો પૂરતો નથી – માનસિક પરિવર્તન પણ જરૂરી છે.
અવસાન સાથે ખાલી પડેલો અવાજ
વાલ્મિક થાપરનું અવસાન માત્ર એક વ્યક્તિનું નિધન નથી, પણ ભારતીય વન્યજીવન ( WildLife ) માટે એક અવાજ ગુમાવાનો ક્ષણ છે. તેમના જેવા નિષ્ઠાવાન અને બાહાદુર સંરક્ષણવાદીઓ થોડી વખતમાં જ ઉદ્ભવે છે.
તેમના સાહિત્ય, અભિપ્રાય અને વન્યજીવનના ક્ષેત્રમાં કરેલા ( WildLife ) યોગદાનને યાદ કરીને, દેશભરના પર્યાવરણપ્રેમી, અભ્યાસકર્તાઓ અને નીતિ નિર્માતાઓ તેમના કાર્યને આગળ વધારવાનો સંકલ્પ લઈ રહ્યા છે.
થાપર જીવતા હતા ત્યાં સુધી વાઘ જીવે – હવે જ્યારે તેઓ નથી, તેમનું કાર્ય આપણને યાદ અપાવે છે કે સાચા રક્ષકની છાપ સદા જિંદા રહે છે.
તેમના કેટલાક પ્રસિદ્ધ પુસ્તકોના નામ:
- Land of the Tiger
- Tiger: The Ultimate Guide
- Tiger Fire
- The Secret Life of Tigers
- The Fall of a Kingdom, the Rise of a King
અંતિમ શબ્દ:
વાલ્મિક થાપરે આપણને શીખવ્યું કે જ્યારે આપણે પ્રકૃતિને ( WildLife ) સાચવી લઈએ, ત્યારે આપણા ભવિષ્યને સુરક્ષિત કરીએ છીએ. વાઘના ક્રૂર ઘેરાના વચ્ચે પણ થાપરનું ધબકતું હૃદય હતી – જે હવે ભલે ધબકે નહીં, પણ તેની ધ્વનિ સમસ્ત જંગલમાં ગૂંજતી રહેશે.
